Soğuk Algınlığı (Nezle) Nedir? Belirtileri ve Tedavisi

Soğuk algınlığı, çoğunlukla rinovirüslerin neden olduğu, üst solunum yollarını tutan ve genellikle 7-10 gün içinde kendini sınırlayan bir viral enfeksiyondur. Bulaş damlacık, yakın temas ve yüzeyler üzerinden gerçekleşir; sonbahar ve kış aylarında daha sık görülür. Tedavi semptomatiktir: istirahat, sıvı alımı, analjezik/antipiretikler, burun için serum fizyolojik ve kısa süreli dekonjestanlar; antibiyotiklerin rutinde yeri yoktur. Teşhis çoğu vakada kliniktir; grip veya COVID-19 şüphesinde test düşünülebilir. Ağır seyir, uzayan belirtiler veya komplikasyon şüphesinde (sinüzit, otitis media, alt solunum yolu tutulumu) hekim değerlendirmesi gerekir. El hijyeni, maske ve havalandırma gibi önlemler bulaşmayı azaltır; nezleye özgü aşı yoktur.

Soğuk Algınlığı (Nezle) Nedir?

Soğuk algınlığı, çoğunlukla rinovirüslerin yol açtığı, burun ve boğaz gibi üst solunum yollarını etkileyen bulaşıcı bir viral enfeksiyondur. En yaygın belirtiler burun akıntısı ve tıkanıklığı, boğaz ağrısı, hapşırma, öksürük, hafif baş ve vücut ağrıları ile düşük dereceli ateştir. Hastalık genellikle 7-10 gün içinde kendiliğinden iyileşir ve destekleyici bakım yeterlidir. Antibiyotikler virüslere karşı etkisizdir; bu nedenle rutin kullanım önerilmez.

Soğuk Algınlığı (Nezle) Neden Olur?

Soğuk algınlığına 200’den fazla virüs neden olabilir; en sık etken rinovirüslerdir. Mevsimsel koronavirüsler, RSV, adenovirüsler, enterovirüsler ve parainfluenza virüsleri de rol oynar. Bulaşma; hasta kişinin öksürme, hapşırma veya konuşma sırasında saçtığı damlacıkların solunması, yakın temas ve virüs bulaşmış yüzeylere dokunduktan sonra yüze temas ile gerçekleşir. Sonbahar-kış döneminde kapalı ve kalabalık ortamlarda bulunmak, düşük nem ve yetersiz havalandırma bulaşmayı artırır. Küçük çocuklar, yaşlılar, bağışıklığı zayıf olanlar, sigara dumanına maruz kalanlar, uykusuzluk ve stres yaşayanlar daha hassastır. Soğuk hava tek başına neden değildir; ancak dolaylı olarak bulaşmayı kolaylaştırabilir.

Soğuk Algınlığı (Nezle) Belirtileri Nelerdir?

Belirtiler genellikle virüsle temastan 1-3 gün sonra başlar. İlk olarak boğazda kaşıntı/yanma hissi görülür; bunu burun akıntısı, tıkanıklık ve hapşırma izler. Öksürük başlangıçta kuru olup zamanla balgamlı hale gelebilir ve diğer şikayetler düzeldikten sonra bile bir süre devam edebilir. Yetişkinlerde ateş çoğunlukla yoktur ya da hafiftir; çocuklarda daha belirgin olabilir. Sarı-yeşil burun akıntısı tek başına bakteriyel enfeksiyon göstergesi değildir.

Burun akıntısı ve burun tıkanıklığı
Boğaz ağrısı ve yanma
Hapşırma
Kuru ya da balgamlı öksürük
Hafif baş ve vücut ağrıları
Düşük dereceli ateş (özellikle çocuklarda)
Halsizlik ve yorgunluk

Gripte başlangıç daha anidir ve ateş-kas ağrıları daha şiddetlidir; COVID-19’da koku/tat kaybı ve sistemik yakınmalar daha sık olabilir.

Derhal tıbbi yardım gerektiren durumlar: 38.5°C üzeri kalıcı ateş, nefes darlığı, göğüs ağrısı, belirgin bilinç bulanıklığı, şiddetli kulak ağrısı/sarıntı, 10 günden uzun süren veya kötüleşen belirtiler; bebekler, yaşlılar, gebeler, bağışıklığı zayıf veya kronik hastalığı olan kişilerde ağır seyir.

Soğuk Algınlığına (Nezle) Ne İyi Gelir?

Nezleye özgü bir kür yoktur; amaç yakınmaları hafifletmek ve iyileşme sürecini desteklemektir.

Dinlenme ve Sıvı Tüketimi

Yeterli uyku ve istirahat bağışıklık yanıtını destekler. Su, bitki çayları ve çorbalar hidrasyonu korur; mukusu incelterek burun tıkanıklığını azaltır.

Beslenme

Sebze, meyve, tam tahıl ve protein açısından dengeli beslenme önemlidir. Tavuk çorbası ve C vitamini içeren besinler rahatlama sağlayabilir.

Bitkisel İçecekler ve Doğal Yöntemler

Bal ve limon eklenmiş ılık içecekler boğazı yatıştırabilir (bal 1 yaş altına verilmemelidir). Okaliptüs buharı gibi uygulamalar bazı kişilerde geçici rahatlama sağlayabilir; alerji veya astımı olanlar dikkatli olmalıdır.

Sarımsak, Zencefil ve Probiyotikler

Zencefil ve sarımsak, antioksidan/antiinflamatuar özellikleriyle semptomları hafifletmeye yardımcı olabilir. Probiyotikler bağırsak mikrobiyotasını destekleyerek solunum yolu enfeksiyonlarına yatkınlığı azaltmada katkı sağlayabilir; kanıtlar sınırlıdır.

Vitamin ve Mineral Takviyeleri

C vitamini, D vitamini ve çinko bazı bireylerde semptom süresini kısaltmada mütevazı fayda sağlayabilir; koruyucu etkileri kesin değildir. Takviye kullanımı için doz, etkileşim ve kişisel durumlar açısından sağlık profesyoneline danışınız.

Tuzlu Su ve Gargara

Burun için izotonik tuzlu su sprey/irrigasyonu sekresyonların temizlenmesine yardımcı olur. Ilık tuzlu suyla gargara boğaz ağrısını azaltabilir.

Buhar ve Sıcak Duş

Ilık duş ve ortam nemlendirme (soğuk buhar cihazı gibi) burun tıkanıklığı ve boğaz tahrişini hafifletebilir. Nemlendirici cihazların su haznesi düzenli temizlenmelidir.

Soğuk Algınlığı Nasıl Teşhis Edilir?

Tanı çoğunlukla öykü ve fizik muayene ile konur; laboratuvar testi gerekmez. Grip veya COVID-19 şüphesinde, salgın dönemlerinde ya da yüksek riskli kişilerde uygun testler düşünülebilir. 10 günü aşan, kötüleşen veya odak belirti (şiddetli yüz/sinüs ağrısı, kulak ağrısı, alt solunum yolu bulguları) varsa sinüzit, otitis media veya bronşit gibi tablolar açısından değerlendirme yapılır.

Soğuk Algınlığı Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Tedavi semptom odaklıdır ve kişiye göre düzenlenir.

İlaçlar ve Uygulamalar

Ağrı/ateş: Parasetamol veya ibuprofen uygun dozlarda kullanılabilir.
Burun tıkanıklığı: Serum fizyolojik; dekonjestan spreyler en fazla 3-5 gün.
Alerji eşlik ediyorsa: İkinci nesil antihistaminikler fayda sağlayabilir.
Öksürük: Kuru öksürükte dextrometorfan; balgamlı öksürükte guaifenesin düşünülebilir.
Rinore: İpratropium burun spreyi bazı hastalarda faydalı olabilir.

18 yaş altına aspirin verilmez (Reye sendromu riski). 6 yaş altı çocuklarda kombine soğuk algınlığı ilaçları hekim önerisi olmadan kullanılmamalıdır. Bal, 1 yaş altına uygun değildir.

Çocuklar ve Hamilelerde Tedavi

Çocuklar ve gebelerde ilaç seçimi sınırlıdır; güvenli seçenekler için hekim/eczacıya danışılmalıdır. Serum fizyolojik, ılık buhar ve sıvı desteği ön plandadır.

Antibiyotikler ve Antiviral İlaçlar

Antibiyotikler soğuk algınlığında etkisizdir ve önerilmez. Antiviral ilaçlar nezle için rutin kullanılmaz; grip şüphesi/hekim değerlendirmesi varsa başlanabilir.

Soğuk Algınlığı Nasıl Önlenir?

Hijyen ve Çevresel Önlemler

Ellerin sabunla en az 20 saniye yıkanması veya alkol bazlı antiseptik kullanımı
Göz, burun ve ağıza dokunmaktan kaçınma
Hasta kişilerle yakın teması sınırlama, maske kullanımı ve ortamın sık havalandırılması
Sık dokunulan yüzeylerin düzenli temizliği
Sigara dumanından uzak durma

Yaşam Tarzı ve Aşılamalar

Yeterli uyku, dengeli beslenme ve düzenli fiziksel aktivite
Stres yönetimi
Nezleye karşı aşı yoktur; ancak grip ve COVID-19 aşıları bu hastalıklara karşı koruma sağlar

Soğuk Algınlığı Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Nezle kaç gün sürer?

Genellikle 7-10 gün içinde düzelir; öksürük bazı kişilerde birkaç hafta sürebilir.

Ne zaman daha bulaştırıcıdır?

Belirtilerin başladığı ilk 2-3 gün bulaştırıcılık en yüksektir; iyileşme döneminde azalır.

Sarı-yeşil burun akıntısı antibiyotik gerektiği anlamına gelir mi?

Hayır. Renk değişimi tek başına bakteriyel enfeksiyon göstergesi değildir; tablo kötüleşiyorsa hekim değerlendirmesi gerekir.

Soğuk hava doğrudan hasta eder mi?

Tek başına soğuk hava değil; kapalı kalabalık ortamlar ve düşük nem gibi etkenler bulaşmayı kolaylaştırır.

Ne zaman doktora başvurmalıyım?

Yüksek/kalıcı ateş, nefes darlığı, göğüs ağrısı, bilinç değişikliği, şiddetli kulak-yüz ağrısı, 10 günü aşan ya da kötüleşen belirtiler; bebek, yaşlı, gebe, bağışıklığı zayıf veya kronik hastalığı olan kişilerde ağır seyir.

Gebelikte soğuk algınlığında ne yapmalı?

İstirahat, sıvı alımı, serum fizyolojik ve ılık içecekler önceliklidir. İlaç kullanmadan önce mutlaka hekim/eczacıya danışılmalıdır.