Polisitemi Nedir? Polisitemi Belirtileri ve Tedavisi

Polisitemi, artmış eritrosit kütlesi ile karakterize olup kanın viskozitesini yükselterek tromboz riskini artırır. Primer polisitemi (polisitemi vera) çoğunlukla JAK2 mutasyonuyla ilişkilidir; sekonder polisitemi ise hipoksi, tümörler veya hormonal dengesizlikler gibi dış nedenlere bağlıdır. Tanıda tam kan sayımı, hematokrit/hemoglobin ölçümleri, eritropoietin düzeyi ve JAK2 mutasyon testi önemlidir; seçilmiş olgularda kemik iliği biyopsisi yapılır. Tedavide hedef hematokriti düşürmek ve komplikasyonları önlemektir; flebotomi, miyelosupresif tedaviler ve JAK2 inhibitörleri başlıca seçeneklerdir. Sekonder polisitemide altta yatan nedenin kontrolü (örneğin oksijen tedavisi, sigarayı bırakma) tedavinin temelini oluşturur.

Polisitemi Nedir?

Polisitemi, kandaki eritrosit (kırmızı kan hücresi) sayısının normalin üstüne çıkmasıyla kanın koyulaşmasına ve dolaşımın zorlaşmasına neden olan bir hastalıktır. Artan viskozite, pıhtı oluşumu riskini yükseltir ve çeşitli organlara giden kan akımını etkileyebilir.

Durum, çoğunlukla kemik iliğindeki üretim artışı ya da altta yatan başka bir sağlık sorununa ikincil olarak gelişir. Erken tanı ve uygun tedavi, komplikasyonların önlenmesi açısından büyük önem taşır.

Polisitemi Türleri Nelerdir?

Primer (Birincil) Polisitemi

Primer polisiteminin en bilinen formu polisitemi veradır. Temel olarak kemik iliğinde eritrositlerin kontrolsüz üretimi söz konusudur ve çoğu hastada JAK2 gen mutasyonu saptanır. Hastalarda hematokrit yüksekliği, yüzde kızarıklık, baş ağrısı ve yorgunluk görülebilir.

Sekonder (İkincil) Polisitemi

Sekonder polisitemi, dışsal veya başka bir tıbbi duruma bağlı olarak gelişir. Uzun süreli hipoksi (örneğin KOAH, solunum yetmezliği, yüksek irtifa), bazı tümörler ve hormonal bozukluklar eritrosit üretimini tetikleyebilir. Tedavide temel yaklaşım, altta yatan nedenin düzeltilmesidir.

Polisitemi Belirtileri Nelerdir?

Belirtiler kanın yoğunlaşmasına ve dokulara oksijen taşınmasındaki değişime bağlı olarak ortaya çıkar. Şikayetler kişiden kişiye değişebilir ve zaman içinde dalgalanma gösterebilir.

Yorgunluk ve halsizlik: Oksijen taşınmasındaki dengesizlik enerji düzeylerini düşürebilir.
Baş ağrısı ve baş dönmesi: Artmış viskozite beyin dolaşımını etkileyebilir.
Ciltte kızarıklık ve sıcaklık: Özellikle yüz, el ve ayaklarda belirginleşebilir.
Kaşıntı: Sıcak duş veya banyo sonrası şiddetlenmesi tipiktir.
Nefes darlığı: Dolaşım yükünün artması solunumu zorlayabilir.
Görme sorunları: Geçici bulanık görme veya çift görme oluşabilir.
Kanama eğilimi ve morarma: Burun kanaması, kolay morarma görülebilir.

Polisitemi Tanısı Nasıl Konulur?

Kan Testleri

Tanı süreci tıbbi öykü ve fizik muayene ile başlar, laboratuvar testleriyle desteklenir. Aşağıdaki parametreler sık değerlendirilir:

Eritrosit sayısı: Yüksek değerler polisitemiyi düşündürür.
Hematokrit ve hemoglobin: Kanın oksijen taşıma kapasitesi ve yoğunluk hakkında bilgi verir.
Eritropoietin (EPO) düzeyi: Primer ve sekonder ayrımına yardımcı olur.
JAK2 mutasyon testi: Primer polisitemi (polisitemi vera) tanısında yol göstericidir.

Kemik İliği Biyopsisi

Laboratuvar bulguları polisitemiyi destekliyorsa, kemik iliğinin değerlendirildiği biyopsi gerekebilir. Bu inceleme, üretim artışının doğasını ortaya koyar ve primer-sekonder ayrımını güçlendirir.

Hücre üretim dinamikleri: Eritroid seri artışı ve diğer hücre hatlarının durumu değerlendirilir.
Ayrıcı tanı: Benzer tabloya yol açan diğer hematolojik durumlar dışlanır.

Polisitemi Tedavisi Nasıl Yapılır?

Flebotomi

Flebotomi, belirli aralıklarla kan alınarak hematokritin hedef aralığa düşürülmesini amaçlar.

Viskoziteyi azaltır: Kan akışını rahatlatır.
Semptomları hafifletir: Baş ağrısı, yorgunluk ve kızarıklık azalabilir.
Komplikasyonları önler: Pıhtılaşma riskini düşürmeye yardımcı olur.

İlaç Tedavisi

Flebotominin yeterli olmadığı veya ek kontrol gerektiği durumlarda ilaç tedavileri tercih edilir.

Miyelosupresif ajanlar: Kemik iliğinde eritrosit üretimini baskılar.
JAK2 inhibitörleri: JAK2 mutasyonuna bağlı primer olgularda hastalık aktivitesini azaltabilir.

Yaşam Tarzı Önerileri

Tedaviyi desteklemek ve riskleri azaltmak için günlük alışkanlıkların düzenlenmesi önerilir.

Düzenli fiziksel aktivite: Dolaşımı destekler.
Sigarayı bırakma: Oksijenlenmeyi ve damar sağlığını iyileştirir.
Dengeli beslenme: Genel iyilik halini destekler.
Altta yatan nedenin yönetimi: Sekonder polisitemide oksijen tedavisi veya ilgili hastalığın tedavisi esastır.

Polisitemi Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Polisitemi nedir?

Kanda kırmızı kan hücrelerinin artmasıyla kanın yoğunlaşmasına ve dolaşımın zorlaşmasına yol açan bir tablodur.

Polisitemi belirtileri nelerdir?

Yorgunluk, baş ağrısı, baş dönmesi, ciltte kızarıklık, sıcak suyla artan kaşıntı, nefes darlığı ve görme bulanıklığı yaygındır.

Polisitemi nasıl teşhis edilir?

Tam kan sayımı, hematokrit/hemoglobin, eritropoietin düzeyi ve JAK2 mutasyon testiyle değerlendirilir; gerektiğinde kemik iliği biyopsisi yapılır.

Polisitemi tedavi edilebilir mi?

Evet. Flebotomi, ilaç tedavileri ve yaşam tarzı değişiklikleri ile kontrol altına alınabilir; erken tanı komplikasyonları azaltır.

Polisitemi kansere dönüşür mü?

Primer tip (polisitemi vera) nadiren lösemi gibi kan kanserlerine dönüşebilir; düzenli takip ve uygun tedavi riski azaltır.

Polisitemi genetik midir?

Polisitemi verada sıklıkla JAK2 mutasyonu bulunur ve genetik bir yatkınlığı gösterir; sekonder polisitemi ise genellikle çevresel veya başka sağlık sorunlarına bağlıdır.