Pankreas Hastalıkları Nelerdir? Belirtileri ve Tedavisi

Pankreas hastalıklarında etkili tedavi, kesin tanının konulması ve cerrahi gereksinimin doğru değerlendirilmesi ile başlar. Ekzokrin yetmezlikte yemekle birlikte verilen pankreatik enzim replasmanı, asit baskılaması gereken olgularda proton pompası inhibitörleri ile desteklenebilir ve preparatlar arası biyoyararlanım farkları göz önünde bulundurulmalıdır. Yağ malabsorpsiyonu nedeniyle A, D, E ve K vitamin düzeylerinin izlenmesi ve eksiklerin uygun biçimde yerine konması osteometabolik ve nörolojik komplikasyonları önler. Endokrin yetmezlikte insülin eksikliği tipi diyabet gelişir; pancreatektomi sonrası glukagon eksikliği hipoglisemi riskini artırdığından glisemik hedefler daha temkinli belirlenir. Tüm hastalarda küçük ve sık öğünlerle yeterli kalori sağlanmalı ve bireyselleştirilmiş, düzenli takip programı uygulanmalıdır.

Geleneksel Tedavi ve Ameliyat Sonrası Bakım

Pankreas hastalıklarında konservatif yaklaşımlara geçmeden önce kesin tanının konması ve olası bir tümörün dışlanması gerekir. Cerrahinin uygun olmadığı veya uygulanamadığı durumlarda, ayrıca ameliyat sonrasında geleneksel tedbirler önem kazanır.

Beslenme ilkeleri

Beslenme yönetimi tedavinin temelidir ve çoğu hasta için hedef, günlük kalori gereksinimini küçük ve sık öğünlerle karşılamaktır.

Günde 5–6 küçük öğün planlayın; akut alevlenme ve yeni ameliyat sonrası dönem için özel protokoller uygulanır.
Toplam kalori alımını yeterli tutun; kilo kaybı çoğunlukla yetersiz enerji alımına bağlıdır.
Yağ sindirimi kişiden kişiye değişir; tolere edilen yağ türünü belirleyin.
Yağı küçük porsiyonlarla başlayıp kademeli artırın; orta zincirli trigliserit (MCT) içeren margarin veya sıvı yağlarla kalori takviyesi yapın.
Tüm hastalara bireysel beslenme danışmanlığı verin.

Pankreasın Ekzokrin İşlev Bozukluğu

Tekrarlayan ataklar veya cerrahi sonrası işlevsel pankreas dokusu azalabilir; bunun sonucu olarak sindirilmemiş gıda bağırsakta kalarak şişkinlik, ishal ve malabsorpsiyona yol açar. Uygun pankreatik enzim ikamesi bu tabloyu hafifletir.

Enzim replasman yönetimi

Enzimler mutlaka yemeklerle birlikte alınmalıdır ki gıda ile karışabilsin.
Mide asidi yüksekliği söz konusuysa asit baskılaması (ör. pantoprazol, omeprazol) gerekebilir; çünkü doğal bikarbonat nötralizasyonu bozulduğunda enzim etkinliği düşer.
Preparatlar eşdeğer değildir; pelet boyutu ve salınım profili ince bağırsakta enzim yoğunluğunu etkiler.
Devam eden ishalde doz ayarı veya preparat değişikliği düşünün; iyi rezorpsiyon sağlandığında en düşük etkili doza geçilebilir.

Yağda çözünen vitaminler

Yağ malabsorpsiyonu nedeniyle A, D, E, K vitamin düzeylerini belirli aralıklarla ölçün.
Eksiklik saptanırsa uygun rejimle yerine koyun; oral kullanım için rezorpsiyonun güvenli olması gerekir.
Bu yaklaşım osteoporoz/osteomalazi gibi kemik kayıpları ile görme siniri ve cilt değişikliklerini önlemeye yardımcı olur.

Pankreasın Endokrin İşlev Bozukluğu

Ameliyat veya inflamasyon sonrası insülin üreten hücre kaybı insülin eksikliği tipinde diyabete neden olabilir; bazı durumlarda bu durum pankreas kanserinin erken belirtisi olarak ortaya çıkabilir.

Diyabet yönetimi

Gerçek insülin eksikliğinde oral antidiyabetikler çoğu kez yetersizdir; insülin tedavisi gerekir.
Hipoglisemiyi önlemek için küçük ve sık öğünler planlanır.
Pancreatektomi sonrası glukagon yanıtı zayıf olduğundan hipoglisemi riski artar; bu nedenle glisemik hedefler genellikle biraz daha yüksek tutulur ve yakın izlem yapılır.

Takip Muayeneleri ve Hasta Bakımı

Ameliyat sonrası veya kronik pankreatitte, klinik durumdaki değişiklikleri erken saptamak için düzenli kontroller şarttır. Takip sıklığı ve kapsamı hastalığa ve bireysel gereksinime göre belirlenir.

Önerilen takip başlıkları

Glisemik kontrol ve diyabete bağlı komplikasyonların izlenmesi.
Beslenme durumu, vücut ağırlığı ve A, D, E, K vitamin düzeylerinin değerlendirilmesi.
Semptom değişimlerinin gözden geçirilmesi ve kişiye özel kontrol aralıklarının planlanması.
Gerektiğinde hasta destek ve öz-yardım gruplarına yönlendirme.