Hipertiroidi Nedir? Hipertiroidi Belirtileri ve Hipertiroidi Tedavisi

Hipertiroidi, tiroid bezinin aşırı T3/T4 hormonu üretmesiyle metabolizmanın hızlanması ve çoklu sistemik belirtilerin ortaya çıkmasıyla karakterizedir. Laboratuvarda tipik olarak TSH düşük, serbest T4/T3 yüksek saptanır; tanıda antikor testleri, ultrason ve sintigrafi ayırıcı tanıya katkı sağlar. En sık nedenler Graves hastalığı, toksik nodüler guatr ve tiroidittir; ilaçlara bağlı durumlar ve gebelikte hCG artışı da etkili olabilir. Tedavi; antitiroid ilaçlar, radyoaktif iyot veya cerrahi seçeneklerinden bireye özgü olarak planlanır; semptom kontrolü için beta blokerler eklenir. Nodül varlığında malignite dışlaması için gerekirse biyopsi yapılır ve bazı olgularda kalıcı tedavi sonrası ömür boyu levotiroksin gerekebilir.

Hipertiroidi Nedir?

Hipertiroidi, tiroid bezinin gereğinden fazla tiroid hormonu (T3 ve T4) üretmesi sonucu metabolizmanın hızlanmasıyla ortaya çıkar. Genellikle kan testlerinde TSH düşük, serbest T4 ve/veya T3 yüksektir. Kadınlarda daha sık görülür; her yaşta görülebilse de çoğunlukla 20–40 yaş aralığında başlar. Tiroid bezi boynun ön kısmında yer alır ve vücudun enerji dengesini, ısı üretimini ve birçok organın işlevini düzenler. Aşırı hormon üretimi; kilo kaybı, terleme, çarpıntı, sinirlilik, ısıya tahammülsüzlük ve ellerde titreme gibi yakınmalara yol açar.

Hipertiroidinin Nedenleri

Graves Hastalığı

Otoimmün bir süreç sonucunda gelişir. Tiroidi uyaran antikorlar (TRAb), bezi sürekli çalıştırarak aşırı hormon üretimine neden olur. Nabzın hızlanması, kilo kaybı ve guatrın yanı sıra bazı hastalarda gözlerde dışa doğru belirginleşme, ışığa hassasiyet ve çift görme görülebilir. Aile öyküsü ve sigara içimi riski artırır.

Toksik Nodüler Guatr (Multinodüler Guatr)

Bir veya daha fazla tiroid nodülünün otonom hale gelerek bağımsız biçimde hormon üretmesiyle oluşur. Graves hastalığındaki tipik göz/cilt bulguları beklenmez.

Bazı İlaçlar

Amiodaron ve interferonlar başta olmak üzere bazı ilaçlar tiroid fonksiyonlarını etkileyebilir; geçici hipertiroidiye yol açabilir. Yakınmalar çoğu zaman ilacın kesilmesiyle düzelir ancak ilaçları doktor önerisi olmadan bırakmamak gerekir. Tiroiditte ağrı gelişirse kısa süreli ağrı kesiciler kullanılabilir.

Tiroidit (Tiroid İltihabı)

Bezdeki depolanmış hormonların kana hızla salınması nedeniyle geçici hipertiroidi görülür; bunu sıklıkla geçici hipotiroidi izler. Doğum sonrası (postpartum), sessiz veya ağrılı (subakut) formları olabilir. Aşırı tiroid hormonu tableti almak da benzer tabloya yol açabilir.

hCG Artışı ve Diğer Nedenler

Gebeliğin ilk aylarında, çoğul gebelikte veya molar gebelikte hCG yüksekliği tiroidi uyararak hipertiroidiye neden olabilir.

Hipofiz Adenomu

Çok nadir olarak TSH salgılayan hipofiz adenomları (TSHoma) tiroid bezini aşırı çalıştırabilir.

Tiroid Kanseri

Nadir durumlarda kanserli tiroid dokusunun hormon üretmesi tiroid hormon düzeylerini etkileyebilir.

Hipertiroidi Belirtileri

Çarpıntı ve nabızda hızlanma
Yüksek tansiyon
Aşırı terleme, sıcak ve nemli deri
Sinirlilik, huzursuzluk
Isıya tahammülsüzlük
İştah iyi olmasına rağmen kilo kaybı
Ellerde titreme
Saçlarda incelme ve dökülme, deride incelme
Geçmeyen ishal
Göz bulguları (şıklıkta büyüme, ışığa hassasiyet, çift görme)
Uykusuzluk
Adet düzensizliği veya adet görememe
Guatr (tiroid bezinde büyüme)

Tanı Yöntemleri

Tanı, öncelikle kan testleri ile konur; gerekirse görüntüleme yöntemleriyle neden ve yaygınlık değerlendirilir.

Kan Testleri

TSH’nin düşük, serbest T4/T3’ün yüksek olması hipertiroidiyi destekler. Otoimmün nedenleri göstermek için TRAb gibi antikor testleri istenebilir. Bazı olgularda antikorlar yüksekken yapısal kusur görülmeyebilir; kimi hastalarda ise yapısal bozukluk varken antikorlar normal olabilir.

Tiroid Ultrasonu

Tiroidin yapısı, boyutu ve nodüller ayrıntılı olarak değerlendirilir.

Tiroid Sintigrafisi

Düşük doz radyoaktif madde kullanılarak bezin tutulum paternleri görüntülenir. Graves hastalığında difüz artmış tutulum, toksik nodüllerde ise odaklanmış tutulum görülebilir.

Hipertiroidi Tedavisi

Amaç hormon düzeylerini normale döndürmek ve belirtileri kontrol etmektir. Seçim; yaş, neden, hastalığın şiddeti, eşlik eden durumlar ve hasta tercihlerine göre bireyselleştirilir.

Anti-tiroid İlaçlar

Metimazol/karbimazol veya propiltiyourasil hormon sentezini azaltır. Düzenli takip gerektirir; ateş veya boğaz ağrısı gelişirse nadir fakat ciddi kan hücresi yan etkileri açısından hekime başvurulmalıdır.

Radyoaktif İyot Tedavisi

Ağızdan verilen radyoaktif iyot, tiroid hücrelerini seçici olarak hasarlayarak hormon üretimini azaltır. Çoğu hastada zamanla hipotiroidi gelişir ve levotiroksin tedavisi gerekir. Gebelik ve emzirme döneminde uygulanmaz.

Tiroid Cerrahisi

Bez dokusunun bir kısmı veya tamamı çıkarılabilir. Büyük guatr, bası bulguları, kanser şüphesi veya radyoaktif iyota uygun olmama durumlarında tercih edilebilir. Total tiroidektomi sonrası ömür boyu tiroid hormonu replasmanı gerekir.

Semptom Kontrolü

Beta blokerler hızlı kalp atımı, titreme ve anksiyete gibi şikayetleri çabuk azaltır.

Nodüller ve Biyopsi

Tiroid nodülü saptanırsa iyi/kötü huylu ayrımı için ince iğne aspirasyon biyopsisi yapılabilir. Yapısal anormallik ile antikor düzeyleri her zaman paralel seyretmeyebilir; yönetim bulguların bütününe göre planlanır.

Cerrahi mi, Radyoaktif İyot mu?

Kalıcı tedavi gerektiren durumlarda her iki yöntem de etkilidir ve güvenlidir. Radyoaktif iyot tedavisi nükleer tıp birimlerinde, cerrahi ise endokrin cerrahisi konusunda deneyimli ekiplerce uygulanır. Seçim; yaş, cinsiyet, tiroidin boyutu ve nodül durumu gibi faktörlerle hasta tercihleri dikkate alınarak yapılır.

Ameliyat Sonrası İzlem

Tiroid dokusu tamamen çıkarılmışsa veya radyoaktif iyot sonrasında hormon üretimi yetersiz kalırsa, ömür boyu levotiroksin kullanımı gerekebilir. Uygun dozla günlük yaşam kalitesi korunur.