Gece Terlemesi (Uykuda Terleme) Nedir? Gece Terlemesi Neden Olur?
Gece terlemesi, uykuda ortaya çıkan ve çoğu kez pijama ile çarşafları ıslatacak düzeyde olabilen aşırı terleme epizotlarıdır. En sık nedenler arasında menopozla ilişkili vazomotor semptomlar, tiroid bozuklukları, hipoglisemi, enfeksiyonlar ve ilaç yan etkileri bulunur; nadiren hematolojik maligniteler gibi ciddi durumların ilk belirtisi olabilir. Tanı; ayrıntılı anamnez, fizik muayene, temel laboratuvarlar (hemogram, CRP, TSH, glukoz), enfeksiyon taramaları ve endikasyon halinde görüntüleme ile konur. Tedavi, etiyolojiye yöneliktir; HRT veya nonhormonal ajanlar, antimikrobiyaller, glisemik kontrol, psikososyal yaklaşımlar ve gerekirse antiperspiranlar, antikolinerjikler ya da botulinum toksini uygulanabilir. Çevresel ısının düzenlenmesi, nefes alan giysiler ve tetikleyici gıdalardan kaçınma gibi yaşam tarzı önlemleri semptom kontrolünü destekler.
Gece Terlemesi Nedir?
Gece terlemesi, uykuda ortaya çıkan ve çoğu zaman pijama ile çarşafları ıslatacak kadar şiddetli olabilen terleme ataklarıdır. Çevresel sıcaklık ve kalın yatak örtüleri bu durumu artırabilir; ancak çoğu vakada hormonal dalgalanmalar, enfeksiyonlar, metabolik veya nörolojik sorunlar ve bazı ilaçlar etkendir. Ateş, istemsiz kilo kaybı, inatçı öksürük ya da belirgin halsizlik gibi eşlik eden belirtiler varsa altta yatan ciddi bir neden olasılığı değerlendirilmelidir.
Gece Terlemesi Neden Olur?
Gece terlemesi çok sayıda faktörden kaynaklanabilir. Sık görülen nedenler aşağıda özetlenmiştir:
- Menopoz ve vazomotor semptomlar: Hormon seviyelerindeki değişiklikler sıcak basması ve gece terlemesine yol açabilir.
- Hormonal bozukluklar: Özellikle hipertiroidizm ve diğer endokrin dengesizlikler.
- Enfeksiyonlar: Tüberküloz, HIV ve bazı bakteriyel ya da viral enfeksiyonlar.
- Kronik hastalıklar: Lenfoma ve diğer hematolojik/onkolojik durumlar.
- Metabolik nedenler: Hipoglisemi, özellikle insülin/sekretagog kullanan diyabetlilerde.
- İlaçlar: Antidepresanlar, antipiretikler ve steroidler gibi yan etki olarak terlemeyi artırabilen ilaçlar.
- Psikolojik etkenler: Stres, anksiyete ve panik atak.
- Çevresel tetikleyiciler: Sıcak oda, kalın battaniye, alkol ve baharatlı yiyeceklerin akşam tüketimi.
- Nörolojik nedenler: Bazı sinir sistemi hastalıkları.
Gece terlemeleri sık ve tekrarlayıcı ise, özellikle sistemik belirtiler eşlik ediyorsa tıbbi değerlendirme önerilir.
Gece Terlemesi Tanısı ve Uygulanan Testler
Tanı süreci ayrıntılı bir öykü ve fizik muayene ile başlar; altta yatan nedenleri dışlamak için hedefe yönelik testler planlanır.
- Tam kan sayımı ve CRP/ESR
- Açlık glukozu ve gerekirse HbA1c
- Tiroid fonksiyonları (TSH, serbest T4)
- Tüberküloz taraması (TCT/IGRA) ve akciğer grafisi
- HIV testi ve klinik şüpheye göre diğer enfeksiyon testleri
- Görüntüleme: Akciğer grafisi, gerekirse BT/MR
- Endikasyonla kemik iliği biyopsisi
- Uyku bozukluğu şüphesinde polisomnografi
Alarm bulguları (ateş, açıklanamayan kilo kaybı, gece terlemesiyle uyanma ve inatçı öksürük gibi) varlığında ileri incelemeler planlanır.
Gece Terlemesi Tedavisi ve Uygulanan Yöntemler
Temel yaklaşım, gece terlemesine yol açan nedenin saptanması ve hedefe yönelik tedavidir.
- Hormonal nedenler: Menopoz ilişkili yakınmalarda hormon replasman tedavisi veya uygun nonhormonal seçenekler (ör. bazı SSRI/SNRI’lar).
- Enfeksiyonlar: Etkene yönelik antibiyotik/antiviral tedavi.
- Metabolik durumlar: Hipogliseminin önlenmesi ve glisemik kontrol.
- Psikolojik etkenler: Bilişsel davranışçı terapi, gevşeme teknikleri ve gerektiğinde farmakoterapi.
- Topikal/sistemik semptom kontrolü: Güçlü antiperspiranlar (alüminyum tuzları), topikal veya oral antikolinerjikler, botulinum toksini enjeksiyonları.
- Cerrahi seçenekler (seçilmiş olgularda): Ter bezlerine yönelik minimal invaziv girişimler veya sempatik sinir sistemi üzerine işlemler.
Tedavi planı, eşlik eden belirtiler ve kişisel risk faktörleri göz önünde bulundurularak multidisipliner şekilde düzenlenir.
Gece Terlemesini Önlemenin Yolları
- Nefes alan, pamuk/keten gibi doğal kumaşlardan bol giysiler tercih edin.
- Katmanlı ve kolay çıkarılabilir yatak takımları kullanın; ağır battaniyelerden kaçının.
- Odayı serin tutun: Pencere, vantilatör veya klima ile hava akımı sağlayın.
- Soğutucu etkili yastık/kılıf ve serinletici jel desteklerinden yararlanın.
- Yatmadan 2–3 saat önce alkol, kafein ve baharatlı yiyecekleri sınırlayın; akşam ağır egzersizden kaçının.
- Yatmadan önce su için; gece başucunuzda su bulundurun.
- Gevşeme, nefes egzersizleri veya meditasyon ile stresi azaltın.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Gece Terlemesi İçin Hangi Bölüme Gidilir?
İlk başvuru genellikle iç hastalıkları (dahiliye) uzmanına yapılır. Gerekirse endokrinoloji, enfeksiyon hastalıkları, hematoloji/onkoloji veya psikiyatriye yönlendirme yapılabilir.
Gece Terlemesi ile Birlikte Görülebilen Belirtiler Nelerdir?
Ateş, açıklanamayan kilo kaybı, sürekli halsizlik/yorgunluk, inatçı öksürük, baş dönmesi ve bulantı eşlik edebilir. Bu bulgular varsa tıbbi değerlendirme önerilir.
Ateşsiz Gece Terlemesi Neden Olur?
Çoğunlukla hormonal dengesizlikler (menopoz, hipertiroidizm), stres/anksiyete, hipoglisemi ve bazı ilaçların yan etkileri ile ilişkilidir; sıcak oda ve kalın örtüler de tetikleyebilir.
Gece Ense ve Boyun Terlemesi Neden Olur?
Menopozla ilişkili sıcak basmaları, stres ve uygunsuz uyku ortamı (sıcak oda, yastık seçimi) başlıca nedenlerdir; ortamı serinletmek ve nefes alan tekstiller kullanmak fayda sağlar.