Dismenore (Adet Sancısı) Nedir? Regl Sancısı Nedenleri Nelerdir?
Dismenore, adet döneminde görülen ağrılı kramplar olup primer (altta hastalık olmadan) ve sekonder (altta yatan jinekolojik nedenlere bağlı) olarak sınıflanır. Primer dismenore prostaglandin artışıyla ilişkilendirilen rahim kasılmalarıyla ortaya çıkar ve genellikle ergenlik sonrası başlar. Sekonder dismenorede endometriozis, miyom, pelvik inflamatuar hastalık ve adenomyozis gibi durumlar ağrının kaynağıdır; ağrı adet dışında da sürebilir ve doğurganlık üzerine olumsuz etkiler görülebilir. Tedavi; NSAİİ, hormonal yöntemler ve gerektiğinde cerrahiyi içerirken ısı uygulaması, egzersiz ve stres yönetimi gibi destekleyici yaklaşımlar yararlıdır. Şiddetli, giderek artan veya yeni başlayan atipik ağrılarda jinekolojik değerlendirme gereklidir.
Dismenore (Adet Sancısı) Nedir?
Dismenore, adet kanaması sırasında görülen ağrılı krampları ifade eder. Ağrı çoğunlukla alt karında yoğunlaşır, bel ve uyluklara yayılabilir; bulantı, baş ağrısı ve halsizlik eşlik edebilir. İki ana türü vardır: primer (altta yatan hastalık yok) ve sekonder (altta jinekolojik bir neden var). Şiddetli, yeni başlayan veya giderek artan ağrılarda jinekolojik değerlendirme önerilir.
Dismenore Türleri
Dismenore primer ve sekonder olmak üzere iki ana gruba ayrılır. Türün doğru belirlenmesi, uygun tedavinin planlanması için önemlidir.
Primer Dismenore
Primer dismenore genellikle ergenlikten kısa süre sonra başlar ve rahim kasılmalarını artıran prostaglandinlerin yükselmesiyle ilişkilidir. Ağrı adet başlamadan hemen önce ortaya çıkıp ilk günlerde şiddetlenir; sıklıkla zamanla hafifler. Tedavide NSAİİ grubu ağrı kesiciler, sıcak uygulamalar, düzenli egzersiz ve hormonal yöntemler etkilidir.
Sekonder Dismenore
Sekonder dismenore, endometriozis, miyomlar, pelvik inflamatuar hastalık (PID) veya adenomyozis gibi altta yatan nedenlere bağlıdır. Ağrı adet dışında da sürebilir, yoğun kanama ve ilişki sırasında ağrı eşlik edebilir. Tanıda jinekolojik muayene ve görüntüleme gerekebilir; tedavi nedene yöneliktir.
Primer ve Sekonder Dismenore Arasındaki Farklar
Primer dismenore genellikle genç yaşta başlar, altta hastalık yoktur ve ağrı adet günleriyle sınırlıdır. Sekonder dismenore daha ileri yaşlarda belirir, altta yatan patolojiye bağlıdır ve ağrı sıklıkla adet dönemi dışında da devam eder.
Dismenorenin Belirtileri
Ağrı şiddeti bireyden bireye değişir; bazı kişilerde hafif rahatsızlık, bazılarında günlük yaşamı etkileyen düzeyde olabilir.
- Alt karında kramp ve baskı hissi
- Ağrının bel ve uyluklara yayılması
- Bulantı, zaman zaman kusma
- Halsizlik, yorgunluk ve baş ağrısı
- Yoğun adet kanaması, pıhtı eşlik etmesi
- İshal veya kabızlık gibi bağırsak alışkanlığı değişiklikleri
- Karında şişkinlik ve rahatsızlık
- Sekonder tipte adet dışında da süren ağrı
Dismenore Nedenleri
Rahim iç tabakasının dökülmesi için gerekli olan kasılmaların aşırı ve düzensiz olması ağrıya neden olabilir. Primer tipte hormon düzeylerine bağlı mekanizmalar, sekonder tipte ise altta yatan hastalıklar rol oynar.
- Prostaglandin düzeylerinde artış
- Endometriozis
- Uterin miyomlar
- Pelvik inflamatuar hastalık (PID)
- Adenomyozis
- Servikal stenoz
Prostaglandin Seviyelerinin Artışı
Prostaglandinler rahim kasılmalarını artırır. Yüksek düzeyler daha güçlü kasılmalara, ağrıya ve bulantı-iskelet kası belirtilerine yol açabilir. NSAİİ ve hormonal yöntemler bu mekanizma üzerinde etkilidir.
Endometriozis
Rahim iç dokusunun rahim dışında büyümesi adet döngüsüyle kanayıp vücuttan atılamadığı için inflamasyon ve ağrıya neden olur. Dismenorenin yanı sıra ilişki sırasında ağrı ve kısırlık görülebilir; tedavi medikal ve/veya cerrahidir.
Uterin Miyomlar
Rahim duvarındaki iyi huylu tümörler kasılmaları ve kanamayı artırarak dismenoreye yol açabilir. Semptomlara göre ilaç, hormonal yöntemler veya cerrahi tercih edilebilir.
Pelvik İnflamatuar Hastalık (PID)
Üreme organlarının bakteriyel enfeksiyonudur. Pelvik ağrı, anormal akıntı ve ateşle seyreder; gecikmiş tedavi tüplerde hasar ve kısırlığa neden olabilir. Antibiyotik tedavisi esastır.
Adenomyozis
Endometriyal dokunun rahim kası içine yayılmasıyla rahimde kalınlaşma ve şiddetli ağrı gelişebilir. Tedavi semptom şiddetine göre hormonlar veya cerrahi içerebilir.
Servikal Stenoz
Rahim ağzının daralması adet kanının akışını zorlaştırarak rahim içinde basınç ve ağrı oluşturabilir. Tanı ve tedavi jinekolojik değerlendirme ile yapılır.
Dismenore ve Doğurganlık
Primer dismenore genellikle doğurganlığı etkilemez. Sekonder dismenoreye neden olan endometriozis, PID ve adenomyozis üreme kapasitesini azaltabilir; erken tanı ve tedavi önemlidir.
Dismenorenin Doğurganlık Üzerindeki Etkileri
Endometriozis tüplerde tıkanma ve yumurtalık sorunları, PID ise skar oluşumu yoluyla infertilite riskini artırabilir. Adenomyozis, rahim yapısını bozarak implantasyonu güçleştirebilir.
Hamilelikte Dismenore Yaşanır mı?
Hamilelikte adet görülmediğinden primer dismenore beklenmez; ancak endometriozis veya miyom gibi durumlar gebelikte de ağrı yapabilir. Şiddetli veya sürekli ağrıda tıbbi değerlendirme gerekir.
Dismenore Risk Faktörleri
Yaş, hormonal durum ve yaşam tarzı etkenleri dismenore riskini etkiler.
- Erken menarş (12 yaşından önce)
- Ailede dismenore öyküsü
- Ağır/uzun süren adetler
- Endometriozis veya miyom varlığı
- Sigara ve alkol kullanımı
- Stres ve kaygı
- Düşük vücut kitle indeksi
- Doğum yapmamış olmak
- Düzensiz uyku ve yaşam tarzı
Dismenore Tedavisi Nasıl Yapılır?
Tedavi ağrının şiddetine ve altta yatan nedene göre bireyselleştirilir. İlk basamakta yaşam tarzı düzenlemeleri ve farmakolojik seçenekler, sekonder nedenlerde ise nedene yönelik yaklaşımlar uygulanır.
Dismenore İçin Tıbbi Tedaviler
- NSAİİ: Prostaglandin sentezini azaltarak ağrı ve kasılmaları hafifletir.
- Hormonal yöntemler: Kombine/doğum kontrol hapları, progestinler ve LNG-RİA adet düzeni ve ağrıyı kontrol edebilir.
- Cerrahi: Endometriozis odaklarının çıkarılması veya miyom cerrahisi seçilmiş olgularda düşünülebilir.
Tüm tedaviler hekim önerisi ve takibiyle planlanmalıdır.
Fiziksel Aktivite ve Egzersiz
Düzenli egzersiz kan akımını artırır, endorfin salınımıyla ağrı algısını azaltır ve kas gerginliğini hafifletir. Yürüyüş, yüzme ve yoga sıklıkla faydalıdır.
Dismenoreyi Önlemek İçin Öneriler
Sağlıklı yaşam tarzı alışkanlıkları ağrı sıklığını ve şiddetini azaltmaya yardımcı olabilir.
Beslenme ve Yaşam Tarzı Değişiklikleri
Anti-inflamatuar içerikli, dengeli bir beslenme ve düzenli rutinler semptomları hafifletebilir.
- Omega-3 yağ asitleri: Somon, ceviz, keten tohumu gibi kaynaklar iltihabı azaltmaya yardımcı olabilir.
- Lifli gıdalar: Sebze ve meyveler hormonal dengeyi destekler.
- Kafein ve tuzu azaltma: Şişkinlik ve sıvı tutulmasını sınırlamaya yardımcı olur.
- Düzenli uyku: Hormon dengesini destekler.
Stres Yönetimi
Stresin kontrolü (nefes egzersizleri, meditasyon, yoga) rahim kasılmalarını tetikleyen hormonal yanıtı azaltarak ağrıların hafiflemesine katkı sağlar.
Dismenore Hakkında Sık Sorulan Sorular
Yoga dismenore ağrısını azaltır mı?
Belirli pozlar kan akımını artırıp kasları gevşeterek ağrıyı hafifletebilir; düzenli pratik faydalıdır.
Sağlıklı beslenme dismenoreyi etkiler mi?
Omega-3, magnezyum ve liften zengin, işlenmiş gıdası düşük bir diyet semptomları azaltmaya yardımcı olabilir.
Akupunktur ya da masaj dismenoreye iyi gelir mi?
Akupunktur ve masaj bazı kişilerde ağrıyı azaltmada tamamlayıcı yöntemler olarak yararlı olabilir.
Primer dismenore tamamen nasıl önlenir?
Tamamen önlemek her zaman mümkün değildir; ancak egzersiz, stres yönetimi ve dengeli beslenme ile ağrı sıklığı ve şiddeti azaltılabilir.
Dismenore ne demek?
Adet döneminde yaşanan ağrılı krampları tanımlayan tıbbi terimdir; primer ve sekonder tipleri bulunur.
Primer dismenore nedir?
Altta yatan bir hastalık olmadan, çoğunlukla prostaglandin artışına bağlı gelişen adet ağrısıdır.
Sekonder dismenore nedir?
Endometriozis, miyom veya PID gibi bir rahatsızlığa bağlı olarak gelişen ve sıklıkla adet dışında da sürebilen ağrıdır.
Adet sancısı neden olur?
Prostaglandinlerin artışı rahim kasılmalarını güçlendirir ve ağrıya neden olur.
Adet sancısı nasıl geçer?
NSAİİ, ısı uygulaması ve hafif egzersizler ağrıyı hafifletebilir; şiddetli veya alışılmışın dışında ağrıda hekime başvurulmalıdır.