Çocuklarda Rektal Kanama

Çocukluk çağında rektal kanamanın en sık nedeni kabızlıkla ilişkili anal fissürdür; genellikle az miktarda parlak kırmızı kanla seyreder ve konservatif önlemlerle düzelir. Daha az sıklıkla rektal polipler, invajinasyon, Meckel divertikülü, hemoroid ve gastrointestinal enfeksiyonlar kanamaya yol açar. Kanın rengi ve biçimi kaynağa işaret edebilir: üst GİS kanamaları çoğunlukla siyah-katranımsı dışkı, alt GİS kanamaları parlak kırmızı kan ile ilişkilidir. Tanı; öykü, fizik muayene, dışkı incelemesi, ultrasonografi ve endoskopik yöntemlerle konur; Meckel divertikülü şüphesinde sintigrafi yararlıdır. Tedavi etiyolojiye özgü olup, anal fissürde kabızlığın giderilmesi ve topikal bakım, polipte endoskopik/cerrahi eksizyon, invajinasyonda görüntüleme eşliğinde enema ya da cerrahi, Meckel divertikülünde rezeksiyonu içerir. Masif kanama, şiddetli karın ağrısı, kusma ve hemodinamik bozulma acil müdahale endikasyonudur.

Genel Bakış

Çocuklarda rektal kanama sık karşılaşılan, ancak çoğu zaman iyi huylu nedenlere bağlı bir durumdur. En yaygın neden kabızlık sonucu anüs çevresinde oluşan küçük yırtıklar (anal fissür) olup, genellikle dışkılama sırasında az miktarda parlak kırmızı kanla kendini gösterir. Buna karşın bazı olgularda polipler, bağırsakların iç içe girmesi (invajinasyon), Meckel divertikülü, hemoroid, enfeksiyonlar veya parazitler gibi daha önemli nedenler de söz konusu olabilir. Kanamanın şiddeti, rengi ve eşlik eden belirtiler değerlendirilerek uygun tanı ve tedavi planlanır.

Nedenler

Rektal kanamanın kaynağı çoğunlukla alt sindirim sistemidir ve çocukluk çağında en sık kabızlık ve zorlanmaya bağlı gelişir. Aşağıdaki başlıklar sık görülen nedenleri özetler.

Anal Fissür

Sert ve hacimli dışkı anüs kenarında yüzeysel yırtıklar oluşturur. Ağrı nedeniyle çocuk dışkılamayı erteledikçe kabızlık artar ve kısır döngü oluşur.

Dışkılama esnasında acı ve yanma
Dışkı veya tuvalet kağıdında çizgi şeklinde parlak kırmızı kan
Anüs kenarında küçük deri katlantısı gelişimi

Hemoroid

Uzun süren kabızlık ve ıkınma, özellikle ileri olgularda hemoroidal damarların kanamasına yol açabilir.

Tuvalet sonrası damlama tarzında kan
Kaşıntı, rahatsızlık hissi

Rektal Polip

Çocuklarda sık görülen iyi huylu polipler kanamaya yol açabilir; çoğu rektum ve sigmoid bölgede yerleşir.

5–15 yaş arasında daha sık
Dışkı üzerine bulaşmış kan veya dışkılama sonrası damlama
Nadiren polipin anüsten sarkması

Bağırsakların İç İçe Girmesi (İnvajinasyon)

En sık 4–12 aylık bebeklerde görülür ve acil değerlendirme gerektirebilir.

Aralıklı, kramp tarzında karın ağrısı
“Çilek jölesi” görünümünde kanlı dışkı
Kusma, karın şişliği, halsizlik

Meckel Divertikülü

İnce bağırsağın son kısmında doğuştan olan bir çıkıntıdır; çocuklarda ağrısız ve ani başlayan rektal kanamaya yol açabilir.

Görülme sıklığı yaklaşık %2
Ağrısız, bazen fazla miktarda kanama
Anemi ve solukluk gelişimi

Enfeksiyon ve Parazitler

Bakteri, virüs veya parazitlere bağlı bağırsak enfeksiyonları ishal ve kanama ile seyredebilir.

Ateş, karın ağrısı, mukuslu-dişli ishal
Kirli su ve gıdalarla temas öyküsü

Diğer Nedenler

Nadiren, ilaçlar ve bazı gıdalar dışkının kanlı görünümlü olmasına yol açabilir; ayırıcı tanı önemlidir.

Belirtiler ve Bulgular

Kanın rengi ve eşlik eden belirtiler kaynağa dair ipucu verir; yine de kesin tanı için muayene ve testler gerekir.

Üst Sindirim Sistemi Kanaması

Siyah, katranımsı dışkı (melena)
Kahve telvesi görünümünde kusma eşlik edebilir

Alt Sindirim Sistemi Kanaması

Parlak kırmızı renkte taze kan
Dışkı üzerine bulaşmış çizgi şeklinde kan veya damlama

Anal Fissür Belirtileri

Tuvalette ağrı ve yanma
Tuvalet kağıdında az miktarda parlak kan
Dışkılama korkusu ve dışkı tutma
Anüs kenarında deri katlantısı

Rektal Polip Belirtileri

Dışkıda veya dışkılama sonrası kan
Kramp tarzı karın ağrıları, hafif ishal
Nadiren anüsten polip sarkması

İnvajinasyon Belirtileri

Aralıklı yoğun karın ağrısı (kolik)
Çilek jölesi kıvamında kanlı dışkı
Kusma, karın şişliği, halsizlik

Meckel Divertikülü Belirtileri

Birden başlayan, ağrısız rektal kanama
Solukluk, halsizlik, bazen karın ağrısı
Nadiren bağırsak tıkanıklığı bulguları

Tanı Yöntemleri

Değerlendirme; öykü, fizik muayene ve uygun laboratuvar/görüntüleme testlerinin birlikte kullanılmasını gerektirir.

Anal Fissür Tanısı

Öykü ve dikkatli anal muayene çoğu kez tanı koydurur; sert dışkı ve çizgi şeklinde kan tipiktir.

Rektal Polip Tanısı

Muayene ile saptanabilir; gerekirse rektosigmoidoskopi/kolonoskopi veya ilaçlı kolon grafisi yapılır.

İnvajinasyon Tanısı

Karın ultrasonografisi yüksek duyarlılığa sahiptir; gerektiğinde laboratuvar testleri ve radyolojik tetkikler eklenir.

Meckel Divertikülü Tanısı

Meckel sintigrafisi başlıca testtir; ek olarak ultrason, BT/MRG ve seçilmiş olgularda tanısal laparoskopi düşünülebilir.

Tedavi

Tedavi altta yatan nedene yöneliktir ve çocuğun genel durumu gözetilerek planlanır.

Anal Fissür Tedavisi

Kabızlığın giderilmesi: liften zengin beslenme, yeterli su, düzenli tuvalet rutini
Ilık oturma banyoları ve uygun topikal kremler
Nadir olgularda cerrahi seçenekler

Rektal Polip Tedavisi

Endoskopik veya cerrahi eksizyon (genellikle günübirlik)
Patolojik inceleme ile doğrulama

İnvajinasyon Tedavisi

Öncelikle sıvı-elektrolit dengelenmesi
Görüntüleme eşliğinde enema ile redüksiyon (erken dönemde yüksek başarı)
Başarısızlık veya geç başvuru durumunda cerrahi; gerekirse etkilenmiş bağırsak segmentinin çıkarılması

Meckel Divertikülü Tedavisi

Cerrahi rezeksiyon ve bağırsakların uç uca birleştirilmesi
Yaklaşım, çocuğun yaşı, semptomları ve klinik durumuna göre belirlenir

Ne Zaman Acil Yardım Alınmalı?

Bol veya durmayan kanama, baygınlık/sersemlik, belirgin solukluk
Şiddetli karın ağrısı, tekrarlayan kusma, karın şişliği
Siyah-katranımsı dışkı (melena) veya çilek jölesi görünümünde dışkı
Ateş ve genel durum bozukluğu

Evde Bakım ve Önleme

Yeterli su tüketimi ve liften zengin beslenme (sebze, meyve, tam tahıl)
Düzenli tuvalet rutini; tuvalette ıkınmadan, ayak desteğiyle uygun pozisyon
Abur cubur ve düşük lifli gıdaların sınırlandırılması
Anüs çevresinin nazik temizliği; tahrişten kaçınma
Şikayetler sürerse sağlık profesyoneline başvurma