Çiçek Hastalığı (Variola) Nedir? Çiçek Hastalığı Belirtileri Nelerdir?
Çiçek hastalığı (variola), Variola virüsünün neden olduğu, yüksek ateş ve çukurlaşmış deri lezyonlarıyla seyreden ciddi bir enfeksiyondur. Dünya Sağlık Örgütü 1980’de hastalığın eradike edildiğini duyurmuş, günümüzde doğal yol ile yeni vaka bildirilmemektedir. Klinik tablo genellikle 7–19 günlük inkübasyonu takiben başlayan ateş, şiddetli halsizlik ve ardından yüz ve ekstremitelerde yoğun, aynı evrede ilerleyen döküntülerle tanınır. Bulaş, enfekte kişilerin solunum salgıları, lezyonları veya kontamine eşyalarla yakın temasla olur. Tarihsel olarak tanı klinik bulgularla desteklenmiş laboratuvar testleriyle doğrulanır, tedavi destekleyici olup kontrolün temel aracı aşılamadır. Suçiçeğine kıyasla lezyonların derinliği, dağılımı ve eşzamanlı gelişim evresi ayırt edicidir.
Çiçek Hastalığı (Variola) Nedir?
Çiçek hastalığı, Variola virüsünün neden olduğu, ateş ve yaygın deri döküntüleriyle seyreden ciddi bir enfeksiyondur. Tarih boyunca yüksek ölüm oranlarıyla büyük salgınlara yol açmıştır. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), yoğun aşılama programları ve halk sağlığı önlemleri sayesinde hastalığın 1980 yılında küresel olarak eradike edildiğini ilan etmiştir. Günümüzde doğal yolla gelişen vaka yoktur; virüs, yalnızca yetkili araştırma laboratuvarlarında güvenli koşullarda muhafaza edilmektedir. “Çiçek” terimi, insan variolasından farklı olarak bazı hayvanlarda görülen benzer isimli hastalıkları da içerebilir; ancak bunlar küresel bir tehdit oluşturmaz.
Çiçek Hastalığı Belirtileri
İnkübasyon süresi genellikle 7–19 gündür. Hastalık çoğunlukla ani başlayan ateş ve şiddetli sistemik yakınmalarla başlar; birkaç gün içinde tipik döküntüler ortaya çıkar ve evreler halinde ilerler.
- Yüksek ateş, şiddetli baş ağrısı, belirgin halsizlik
- Sırt ve kas ağrıları, bazen kusma
- Yüzde başlayıp kollara ve bacaklara yayılan kırmızı lekeler
- Lekelerin vezikül ve püstüllere dönüşmesi, sert ve çukurlaşmış görünüm
- Lezyonların aynı evrede seyretmesi ve zamanla kabuklanması
- İyileşme sonrası kalıcı iz bırakabilmesi
Suçiçeği ile karışabilir; ancak çiçek hastalığında lezyonlar yüz ve ekstremitelerde belirgin şekilde yoğunlaşır, aynı gelişim evresindedir ve daha derin-iz bırakıcıdır. Suçiçeğinde ise gövdede yoğunluk, farklı evrelerin bir arada görülmesi ve genellikle hafif seyir beklenir.
Nedenleri ve Bulaşma
Etken, yalnızca insanlarda hastalık oluşturan bir DNA virüsü olan Variola’dır. Bulaş çoğunlukla enfekte kişilerin solunum damlacıkları ve lezyon içeriğiyle yakın temasla gerçekleşir; kontamine eşyalar aracılığıyla da yayılabilir. Eradikasyon, kapsamlı aşılama, sürveyans ve izolasyon önlemlerinin birleşik başarısı ile sağlanmıştır.
Tanı ve Uygulanan Testler
Tarihi dönemde tanı; tipik klinik bulgular (yüksek ateş, yüzde ve ekstremitelerde yoğun, aynı evrede ilerleyen çukurlaşmış lezyonlar) ile desteklenir ve laboratuvar doğrulamasıyla kesinleştirilirdi. Günümüzde doğal vaka bulunmadığından, tanısal yaklaşımlar esasen tarihsel ve hazırlık amaçlı referans niteliğindedir.
Tedavi ve Korunma
Spesifik bir kür tedavisi yoktur. Eradikasyon öncesinde bakım; izolasyon, sıvı desteği, ateş ve ağrı kontrolü gibi destekleyici tedavilere dayanıyordu. Hastalığın kontrolünde en etkili araç çiçek aşısı olmuştur; aşı hastalık yerleşmeden önce veya çok erken dönemde uygulandığında seyri hafifletebilirdi. Günümüzde rutin çiçek aşısı uygulanmaz; araştırma amaçlı antiviral ve yeni nesil aşı çalışmaları sürmektedir.
Sıkça Sorulan Sorular
Çiçek Aşısı Nedir?
Çiçek aşısı, variolaya karşı bağışıklık geliştirmek için kullanılan ve vaccinia virüsünü içeren bir aşıdır. Küresel aşılama kampanyaları sayesinde 1980’de çiçek hastalığının ortadan kaldırılmasında belirleyici rol oynamıştır. Güncel uygulamada rutin değildir; belirli araştırma ve hazırlık programlarında gündeme gelebilir.
Suçiçeği ve Çiçek Hastalığı Arasındaki Fark Nedir?
Suçiçeği, Varicella-zoster virüsü ile genellikle hafif seyirli bir çocukluk çağı enfeksiyonudur; döküntüler gövdede yoğundur ve farklı evreler aynı anda görülebilir. Çiçek hastalığı ise Variola virüsünün neden olduğu, daha ağır seyreden bir tablodur; lezyonlar yüz ve ekstremitelerde yoğunlaşır, aynı evrede ilerler, daha derin ve iz bırakmaya eğilimlidir. Ayrıca suçiçeği için güncel, rutin aşılar mevcuttur; çiçek aşısı ise eradikasyonla birlikte rutin uygulamadan çıkarılmıştır.