Kalp Ritim Bozukluğu (Aritmi) Nedir? Belirtileri ve Nedenleri

Aritmi, kalbin normal elektriksel iletimindeki bozulma sonucu atım hız ve düzeninin değişmesiyle ortaya çıkar; bazıları iyi huylu iken bazıları hemodinamik bozulmaya ve ani ölüme yol açabilir. Klinik olarak çarpıntı, düzensiz atım, baş dönmesi, dispne ve senkop görülebilir; semptomsuz vakalar da mümkündür. Tanıda semptomla eşzamanlı EKG altın standart olup, Holter, olay kaydedici, efor testi, ekokardiyografi ve gerekirse invaziv elektrofizyolojik çalışma kullanılır. Tedavi; tetikleyicilerden kaçınma, hız-kontrol veya ritim-kontrol ilaçları, kateter ablasyonu ve seçilmiş olgularda cerrahi stratejilerden oluşur. Bradiaritmi ve iletim bozukluklarında kalp pili, malign ventriküler aritmi riski olanlarda ICD mortaliteyi azaltır. Yaşa ve kondisyon düzeyine göre normal nabız aralıkları değişir; değerlendirme bireyselleştirilmeli ve eşlik eden kalp hastalıkları dışlanmalıdır.

Aritmi Nedir?

Aritmi, kalp atımlarının normal hız ve düzeninden saparak çok hızlı (taşikardi), çok yavaş (bradikardi) ya da düzensiz hale gelmesidir. Bazı aritmiler belirti vermezken, bazılarında çarpıntı, düzensiz atım ve performans düşüklüğü görülebilir. Kalp debisinin azalması durumunda baş dönmesi, bayılma ve nadiren ani ölüm gelişebilir; buna karşın aritmilerin büyük kısmı uygun tedaviyle kontrol altına alınabilir.

Belirtiler ve Bulgular

Aritmiler sessiz seyredebileceği gibi günlük yaşamı etkileyen yakınmalara da yol açabilir. Aşağıdaki şikayetler aritmi düşündürür:

Çarpıntı ve hızlı kalp atımı hissi
Kalp atımlarında düzensizlik ya da duraklama hissi
Göğüste kuş çırpınması, baskı ya da huzursuzluk
Baş dönmesi, sersemlik, bayılma
Nefes darlığı ve efor kapasitesinde azalma

Çarpıntıya bayılma, göğüs ağrısı veya ciddi nefes darlığı eşlik ediyorsa acil değerlendirme gerekir.

Aritmilerin Nedenleri Nelerdir?

Aritmiler kalpte yapısal hastalıklar (koroner arter hastalığı, kapak hastalıkları, kardiyomiyopatiler) varlığında daha sık görülür; ancak kalpte belirgin bir sorun olmadan da ortaya çıkabilir. Kansızlık, tiroid bezinin az veya fazla çalışması, elektrolit dengesizlikleri, bazı ilaçlar ve uyarıcı maddeler (kafein, nikotin), uyku apnesi, enfeksiyonlar ve bazı hormonal ya da bağ dokusu hastalıkları ritmi etkileyebilir.

Aritmiler Nasıl Teşhis Edilir?

Yakınmalar sırasında çekilen elektrokardiyografi (EKG) tanıda en yararlı testtir. Şikayetler aralıklıysa uzun süreli EKG izlemi (24-72 saat Holter veya olay kaydediciler) tercih edilir. Eforla tetiklenen aritmiler için efor testi, eşlik eden yapısal kalp hastalığını değerlendirmek için ekokardiyografi ve uygun olgularda koroner anjiyografi uygulanabilir. Diğer yöntemlerle gösterilemeyen aritmelerde elektrofizyolojik çalışma ile aritminin kaynağı araştırılabilir.

Taşikardi ve Türleri

Taşikardi Nedir?

Taşikardi, kalp hızının dinlenmede dakikada 100’ün üzerine çıkmasıdır. En sık belirti çarpıntıdır; hızlı ritme baş dönmesi, tansiyon düşüklüğü ve nefes darlığı eşlik edebilir. Ataklar kısa sürebilir ve sağlık kuruluşuna başvuru esnasında ritim normale dönmüş olabilir; bu nedenle aralıklı yakınmalarda uzun süreli ritim izlemi önemlidir.

Ventriküler Taşikardi

Ventriküler taşikardi, ritmin karıncıklardan kaynaklandığı, genellikle 120-250 atım/dakika hızlara ulaştığı durumdur. Bu hızlarda ventriküller yeterince dolamaz ve ciddi tansiyon düşüklüğü, bayılma, hatta yaşamı tehdit eden ritimler gelişebilir.

Supraventriküler Taşikardi

Supraventriküler taşikardi çoğu zaman çocukluk çağında görülür. Bebeklerde huzursuzluk, beslenme güçlüğü ve halsizlik; daha büyük çocuklarda çarpıntı, göğüs ağrısı ve nadiren bayılma ile belirti verebilir. Tanı konduğunda hekim önerisiyle ilaç tedavisi veya gerekirse girişimsel yöntemler planlanır.

Sinüs Taşikardisi

Sinüs taşikardisi; egzersiz, stres, ağrı, ateş veya anemi gibi durumlarda kalbin sinüs düğümünden kaynaklanan hızlanmadır ve genellikle fizyolojiktir. Beklenenden fazla, uzun süren veya açıklanamayan hızlanmalarda kardiyolojik değerlendirme yapılmalıdır.

Nabız Değerleri

Yetişkinde Dinlenme Nabzı

Dinlenmede normal nabız çoğu yetişkinde dakikada 60-100 aralığındadır. Düzenli egzersiz yapanlarda daha düşük değerler görülebilir; belirti yoksa her zaman patolojik değildir.

Spor Sırasında ve Sonrasında Nabız

Egzersizle nabız yükselir ve kişiye, yaşa, kondisyona ve kullanılan ilaçlara göre hedef aralıklar değişir. Çarpıntı, göğüs ağrısı, nefes darlığı veya baş dönmesi gelişirse egzersiz sonlandırılmalı ve tıbbi değerlendirme alınmalıdır.

Bebek ve Çocuklarda Nabız

Yaşa göre normal nabız daha yüksektir: Bebeklerde genellikle 100-160/dk, çocuklarda yaklaşık 70-110/dk aralıkları sık görülür.

Kadınlarda Nabız

Kadınlarda dinlenme kalp hızı çoğunlukla 70-90/dk aralığındadır; kondisyon, ilaçlar ve hormonal durum bu aralığı etkileyebilir.

Erkeklerde Nabız

Erkeklerde dinlenme nabzı genellikle 60-90/dk arasındadır; iyi kondisyon ve düzenli egzersizle daha düşük değerlere inebilir.

Aritmiler Nasıl Tedavi Edilir?

Tedavinin amacı semptomları azaltmak, yaşam kalitesini artırmak ve ciddi olay riskini düşürmektir. Tetikleyicilerden kaçınma, altta yatan nedenin düzeltilmesi ve kişiye özel tedavi planı esastır.

İlaçlar

Hız kontrolü için beta blokerler, kalsiyum kanal blokerleri ve digoksin; ritmi düzeltmek için antiaritmik ilaçlar kullanılabilir. Bu ilaçlar etkili olmakla birlikte ciddi yan etkiler nedeniyle hekim gözetiminde verilmelidir.

Elektriksel Tedaviler

İlaçların yetersiz kaldığı veya uygun olmadığı durumlarda kateter ablasyonu uygulanabilir. Elektrofizyologlar, kalpteki anormal odak veya yolları enerji vererek (yakma ya da dondurma) etkisiz hale getirir.

Cerrahi Tedavi

Seçilmiş olgularda açık veya kapalı tekniklerle cerrahi yaklaşımlar (örneğin Maze prosedürü) uygulanabilir. Farklı enerji türleriyle ablasyon, kalp durdurulmadan minimal invaziv girişimlerle de yapılabilir.

Mikrodalga ablasyon
Lazer ablasyon
Kriyoablasyon
Ultrason ablasyon
Radyofrekans ablasyon

Aritmi Tedavisinde Kalp Pili ve ICD

Kalp pilleri, hasta sinüs sendromu ve AV blok gibi bradiaritmilerde semptomları gidermek için takılır; kalp yetmezliğinde resenkronizasyon (CRT) sağlayan sistemler de kullanılabilir. ICD cihazları, hayatı tehdit eden ventriküler aritmileri tanıyıp gerekli olduğunda şok uygulayarak ani ölümü önlemeye yardımcı olur. Her iki cihaz da lokal anestezi altında, toplardamar yoluyla yerleştirilen elektrotlarla göğüs duvarına implante edilir.