Anafilaksi Nedir? Anafilaksi Belirtileri Nelerdir? Anafilaksi Tedavisi

Anafilaksi, mast hücresi/bazofil degranülasyonu ile histamin ve diğer mediyatörlerin salınmasına bağlı hızla gelişen, çoklu organ sistemini etkileyen ağır aşırı duyarlılık reaksiyonudur. En sık tetikleyiciler gıdalar, ilaçlar, Hymenoptera sokmaları ve latekstir. Klinik olarak deri bulguları, üst-alt hava yolu obstrüksiyonu ve kardiyovasküler kollaps spektrumunda seyreder; tanı öncelikle kliniktir ve gerektiğinde serum triptaz düzeyi ile desteklenebilir. Birinci basamak tedavi intramüsküler epinefrindir; oksijen, izotonik sıvılar, antihistaminikler ve kortikosteroidler destek amaçlıdır ve bifazik reaksiyon riski nedeniyle gözlem önerilir. Nükslerin önlenmesi için tetikleyicilerden kaçınma, epinefrin otoenjektörü reçetelenmesi ve yazılı acil eylem planı esastır.

Anafilaksi Nedir?

Anafilaksi, alerjenle temas ettikten sonra dakikalar içinde başlayabilen, hızla ilerleyen ve yaşamı tehdit edebilen ciddi bir alerjik reaksiyondur. Yer fıstığı ve kabuklu deniz ürünleri gibi gıdalar, bazı ilaçlar, böcek sokmaları ve lateks en yaygın tetikleyicilerdir. Reaksiyon sırasında salınan kimyasallar kan basıncını düşürür, solunum yollarını daraltır ve birden çok organ sistemini etkiler.

Anafilaktik Şok Nedir?

Anafilaktik şok, anafilaksinin en ağır şeklidir; damar genişlemesi ve sıvı kaybı nedeniyle kan basıncı tehlikeli düzeyde düşer, doku perfüzyonu bozulur. Hızlı epinefrin uygulaması ve acil destek tedavisi olmadan ölümcül seyredebilir.

Anafilaksi Neden Olur?

Anafilaksi, duyarlı bireylerde alerjenle tekrar karşılaşma sonrasında mast hücreleri ve bazofillerden mediyatör salınımıyla gelişir. Aşağıdaki tetikleyiciler sık görülür:

Gıdalar (fındık, kuruyemişler, kabuklu deniz ürünleri, süt, yumurta, buğday vb.)
İlaçlar (özellikle bazı antibiyotikler ve ağrı kesiciler)
Böcek sokmaları (arı, yaban arısı vb.)
Lateks
Egzersizle ilişkili reaksiyonlar (özellikle belirli gıdalarla birlikte)
Eşlik eden astım ve solunum yolu hastalıklarıyla artan risk

Gıda Alerjileri

Fındık, kabuklu deniz ürünleri, süt ve yumurta en sık sorumlular arasındadır. Duyarlı kişilerde çok az miktar bile ağır reaksiyona yol açabilir.

İlaç Alerjileri

Özellikle bazı antibiyotikler ve nonsteroid antiinflamatuvarlar anafilaksiye neden olabilir. Önceki reaksiyon öyküsü varsa alternatif ilaç planı yapılmalıdır.

Böcek Sokmaları

Arı ve yaban arısı sokmaları zehir aracılığıyla ciddi sistemik reaksiyonu tetikleyebilir. Daha önce şiddetli reaksiyon yaşamış kişilerde risk daha yüksektir.

Lateks Alerjisi

Eldiven, balon ve bazı tıbbi ürünlerde bulunan lateks, duyarlı bireylerde ağır alerjik yanıta yol açabilir.

Egzersizle İlişkili Anafilaksi

Yoğun fiziksel aktivite tek başına ya da belirli gıdalarla birlikte anafilaksiyi tetikleyebilir.

Astım ve Solunum Hastalıkları

Eşlik eden alerjik astım, ağır seyir ve solunum komplikasyonu riskini artırır.

Anafilaksi Belirtileri

Belirtiler genellikle ani başlar ve hızla ilerler. Şunlar görülebilir:

Ürtiker, kızarıklık, kaşıntı
Yüz, dudak, dil veya boğazda şişme
Nefes darlığı, hırıltı, öksürük
Baş dönmesi, bayılma, halsizlik
Bulantı, kusma, karın ağrısı, ishal
Hızlı zayıf nabız, kan basıncında düşme

Deri Belirtileri

Yaygın ürtiker, eritem ve kaşıntı anafilaksinin en sık bulgularıdır.

Solunum Belirtileri

Üst hava yolunda ödem ve alt hava yolunda bronkospazm nefes darlığı, hırıltı ve ses kısıklığına yol açabilir.

Kardiyovasküler Belirtiler

Vazodilatasyon ve kapiller kaçak nedeniyle hipotansiyon, taşikardi ve senkop görülebilir.

Gastrointestinal Belirtiler

Bulantı, kusma, karın krampları ve ishal eşlik edebilir.

Nörolojik Belirtiler

Baş dönmesi, ajitasyon ve bilinç değişikliği gelişebilir; ağır olgularda bilinç kaybı olabilir.

Anafilaksi Teşhisi Nasıl Konulur?

Tanı büyük ölçüde kliniktir ve tipik belirtilerin hızlı değerlendirilmesine dayanır. Olayın zamanı, olası tetikleyici ve önceki reaksiyon öyküsü sorgulanır. Destek için vital bulgular izlenir; gerektiğinde EKG ve oksijen satürasyonu takip edilir. Serum triptaz/histamin düzeyleri olaydan sonra belirli bir zaman aralığında ölçülerek tanıyı destekleyebilir.

Anafilaksi Tedavisi

Anafilaksi acil bir durumdur; gecikmeden tedavi edilmelidir. Birinci basamak ilaç epinefrindir; destekleyici tedaviler eşlik eder.

Epinefrin (Adrenalin) Enjeksiyonu

Epinefrin, damarları daraltarak kan basıncını yükseltir, bronşları genişletir ve ödemi azaltır. Genellikle uyluk kasına uygulanır ve en etkili tedavidir.

Oksijen Tedavisi

Solunum sıkıntısı veya oksijen düşüklüğü olan hastalarda oksijen desteği verilir; gerekirse ileri solunum yolu desteği sağlanır.

Antihistaminikler ve Kortikosteroidler

Deri bulgularını ve inflamatuvar yanıtı hafifletmek için destekleyici olarak kullanılabilir; epinefrinin yerini tutmaz.

İzlem ve Hastaneye Yatış

Bifazik reaksiyon olasılığı nedeniyle tedavi sonrası gözlem önerilir; şiddete göre izlem süresi değişebilir.

Korunma Önlemleri

Tetikleyicilerden kaçınma, eğitim, yazılı acil eylem planı ve epinefrin otoenjektörü bulundurma, tekrar riskini azaltır.

Otoenjektör Nedir?

Otoenjektör, tek doz epinefrini hızla uygulamaya yarayan, kullanımı pratik bir cihazdır. Risk altındaki bireylerin cihazı yanlarında taşımaları, kullanımı konusunda eğitimli olmaları ve son kullanma tarihini düzenli kontrol etmeleri gerekir.

Acil durumda hızlı uygulamayı sağlar.
Kullanım eğitimi birey ve yakın çevreye verilmelidir.
Yedek cihaz bulundurmak faydalıdır.

Anafilaksi İçin Ne Yapılmalıdır?

Kişisel acil eylem planı hazırlamak, belirtileri erken tanımak ve hızlı hareket etmek hayat kurtarıcıdır. Çocuklarda aile, bakıcı ve okul personeli bilgilendirilmeli, ortamda otoenjektör erişilebilir olmalıdır.

Belirtiler başlar başlamaz acil yardım çağırın.
Uygunsa epinefrin otoenjektörünü gecikmeden uygulayın.
Kişiyi sırtüstü yatırıp bacakları hafif yükseltmek yararlı olabilir; solunum sıkıntısında rahat ettiği pozisyon sağlanır.
Tıbbi değerlendirme tamamlanana kadar gözetim gerekir.

Anafilaksi Nasıl Önlenir?

Tetikleyicilerden kaçınma: Gıda etiketlerini dikkatle okuyun; çapraz bulaş riski hakkında bilgi alın.
Tıbbi uyarı bilekliği/kolyesi kullanın.
Acil durum kiti: Epinefrin otoenjektörü ve reçeteli diğer ilaçlar; düzenli son kullanma tarihi kontrolü.
Sağlık personelini alerjileriniz hakkında önceden bilgilendirin.
Böcek sokmalarına karşı koruyucu giysi giyin, parlak renk ve parfümden kaçının.
Dışarıda yemek yerken içerik ve hazırlama süreçlerini sorun.

Anafilaksi Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Anafilaksi Nedir?

Bir alerjene karşı bağışıklık sisteminin aşırı ve hızlı yanıt verdiği, yaşamı tehdit eden alerjik reaksiyondur.

Anafilaksi Kaç Dakika/Saat İçinde Başlar?

Çoğu olguda dakikalar içinde başlar; bazı durumlarda bir saat içinde gelişebilir.

Anafilaksi Kendiliğinden Geçer mi?

Genellikle hayır. Etkin ve hızlı tedavi, özellikle epinefrin uygulanması gerekir.

Anafilaktik Şokta Ne Yapılır?

Derhal epinefrin uygulanmalı, acil yardım çağrılmalı ve hasta tıbbi gözetim altına alınmalıdır.

En Tehlikeli Alerjenler Nelerdir?

Gıdalar (özellikle kuruyemişler ve kabuklu deniz ürünleri), böcek sokmaları ve bazı ilaçlar sık ve ağır reaksiyonlardan sorumludur.

Adrenalin Otoenjektörü Nasıl Kullanılır?

Cihaz üretici talimatlarına uygun olarak uyluk bölgesine uygulanır; kullanıcı ve yakın çevre eğitimli olmalıdır.

Anafilaktik Şok Tekrar Eder mi?

Evet, tetikleyiciye yeniden maruziyetle tekrar edebilir. Kaçınma, eğitim ve otoenjektör taşıma hayati önemdedir.